آزمایشگاه‌های درمانی به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک برای انجام آزمایش‌های خاصی در حوزه سلامت طراحی شده‌اند. انواع اصلی این آزمایشگاه‌ها عبارتند از:
1. آزمایشگاه بیوشیمی: • در این آزمایشگاه، آزمایش‌های مرتبط با ارزیابی عملکرد اندام‌های مختلف بدن، مانند کبد، کلیه و قلب، انجام می‌شود. آزمایش‌های مربوط به سطح گلوکز، چربی‌ها و آنزیم‌های بدن نیز در این بخش صورت می‌گیرد.
2. آزمایشگاه هماتولوژی: • تمرکز این آزمایشگاه بر مطالعه سلول‌های خونی و ارزیابی بیماری‌های مربوط به خون مانند کم‌خونی و لوسمی است. آزمایش‌هایی مانند شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC) در اینجا انجام می‌شود.
3. آزمایشگاه میکروب‌شناسی: • برای تشخیص عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها از نمونه‌های بیمار استفاده می‌شود. کشت میکروبی و آزمایش‌های حساسیت دارویی از آزمایش‌های رایج در این بخش است.
4. آزمایشگاه ایمونولوژی: • این آزمایشگاه به بررسی سیستم ایمنی و تشخیص بیماری‌های خودایمنی، آلرژی‌ها و واکنش‌های ایمنی بدن به عفونت‌ها می‌پردازد. آزمایش‌هایی مانند تست‌های سرولوژیکی و بررسی آنتی‌بادی‌ها در این بخش انجام می‌شود.
5. آزمایشگاه پاتولوژی: • در این آزمایشگاه بافت‌ها و سلول‌های بدن بررسی می‌شوند تا بیماری‌هایی مانند سرطان و التهاب‌های بافتی تشخیص داده شود. نمونه‌برداری و بررسی بافت‌های بیوپسی در اینجا انجام می‌گیرد. هر یک از این آزمایشگاه‌ها نقش مهمی در تشخیص و درمان بیماری‌ها ایفا می‌کنند و مکمل یکدیگر هستند تا اطلاعات دقیق و جامعی درباره وضعیت سلامت بیمار فراهم کنند.
طراحی آزمایشگاه‌های تشخیص طبی نیازمند دقت بالا در رعایت ضوابط و استانداردهای بهداشتی و ایمنی است. این فضاها برای انجام آزمایش‌های تشخیصی، بررسی نمونه‌های بیمار و ذخیره‌سازی مواد بیولوژیکی طراحی می‌شوند. در اینجا ریزفضاها و بخش‌های مورد نیاز در انواع آزمایشگاه‌های تشخیص طبی به همراه متراژ، ضوابط طراحی و اندازه‌های پیشنهادی ارائه شده است.
1. فضای پذیرش و ثبت نمونه‌ها:
• متراژ: 10 تا 15 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این فضا باید برای ثبت نمونه‌ها و تحویل آن‌ها از بیماران طراحی شود.
• وجود میز پذیرش، سیستم رایانه‌ای و نرم‌افزارهای مدیریت نمونه‌ها ضروری است.
• دسترسی به سیستم تهویه مطبوع برای کنترل بو و جلوگیری از تراکم هوا الزامی است.
• دیوارها و کف‌ها باید از مواد ضدعفونی‌کننده و قابل شستشو باشند.
2. فضای آماده‌سازی و فرآوری نمونه‌ها:
• متراژ: 12 تا 18 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این فضا برای پردازش اولیه نمونه‌ها و آماده‌سازی برای آنالیز طراحی شده است.
• نیازمند سینک شستشو، میزهای مقاوم به مواد شیمیایی و تهویه مناسب است.
• سیستم هود لامینار برای جلوگیری از آلودگی هوا و انتشار عوامل بیماری‌زا ضروری است.
3. بخش آنالیز و تست‌های تخصصی:
• متراژ: 20 تا 30 متر مربع بسته به نوع آزمایش.
• ضوابط طراحی:
• این بخش باید به دستگاه‌های آنالیز تخصصی مانند میکروسکوپ، سانتریفیوژ و دستگاه‌های تشخیصی مجهز باشد.
• فضای کافی برای نگهداری و سرویس‌دهی به تجهیزات باید وجود داشته باشد.
• تهویه مناسب برای کنترل دما و رطوبت و جلوگیری از تراکم هوای آلوده ضروری است.
4. اتاق کالیبراسیون و نگهداری تجهیزات:
• متراژ: 8 تا 10 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این فضا برای کالیبراسیون و نگهداری تجهیزات حساس مانند دستگاه‌های آنالیز، سانتریفیوژ و میکروسکوپ‌ها طراحی شده است.
• میزهای مقاوم به مواد شیمیایی و فضای کافی برای تجهیزات باید فراهم شود.
• دسترسی به برق اضطراری و سیستم تهویه مناسب الزامی است.
5. بخش میکروب‌شناسی:
• متراژ: 15 تا 25 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این فضا برای انجام آزمایش‌های میکروبیولوژی و کشت میکروب‌ها طراحی شده است.
• استفاده از هودهای لامینار و سیستم‌های تهویه با فیلترهای HEPA ضروری است.
• دیوارها و کف‌ها باید از جنس قابل شستشو و ضدعفونی باشند.
• فضای مناسب برای نگهداری نمونه‌های آلوده و تجهیزات کشت میکروبی ضروری است.
6. بخش بیوشیمی:
• متراژ: 20 تا 30 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این بخش باید به دستگاه‌های بیوشیمیایی برای انجام آزمایش‌های خون و آنالیز آنزیم‌ها مجهز باشد.
• فضای کافی برای دستگاه‌ها و تهویه مناسب برای جلوگیری از تراکم گرمای تجهیزات ضروری است.
• دسترسی به برق مطمئن و سیستم‌های ایمنی برای نگهداری مواد شیمیایی الزامی است.
7. بخش هماتولوژی (خون‌شناسی):
• متراژ: 20 تا 25 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این بخش باید به دستگاه‌های تشخیص هماتولوژی مانند شمارش‌گرهای سلولی مجهز باشد.
• فضای کافی برای نگهداری مواد بیولوژیکی و نمونه‌های خونی الزامی است.
• تهویه مناسب و کنترل دما و رطوبت باید فراهم باشد.
8. بخش ایمونولوژی:
• متراژ: 15 تا 20 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این بخش برای انجام آزمایش‌های تشخیصی ایمونولوژیک و بررسی سیستم ایمنی طراحی شده است.
• فضای مناسب برای نگهداری نمونه‌ها و مواد حساس به دما ضروری است.
• استفاده از دستگاه‌های آنالیز ایمونولوژی و تهویه مناسب الزامی است.
9. بخش هورمون‌شناسی:
• متراژ: 15 تا 20 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این بخش باید به دستگاه‌های تست هورمون‌ها و تجهیزات تخصصی مانند آنالایزرهای هورمونی مجهز باشد.
• فضای کافی برای انجام تست‌های تخصصی و نگهداری مواد آزمایشگاهی باید در نظر گرفته شود.
• تهویه مناسب و کنترل دما برای حفظ کیفیت نمونه‌ها ضروری است.
10. فضای ذخیره‌سازی مواد شیمیایی و بیولوژیکی:
• متراژ: 10 تا 15 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این بخش باید به یخچال‌ها و فریزرهای کنترل دما برای ذخیره‌سازی مواد حساس مجهز باشد.
• مواد شیمیایی باید در کمدهای ایمنی و ضدحریق نگهداری شوند.
• تهویه مناسب برای جلوگیری از تراکم بخارات مواد شیمیایی الزامی است.
11. اتاق استریل و شستشو:
• متراژ: 8 تا 10 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این اتاق برای شستشو و استریل کردن ابزارهای آزمایشگاهی طراحی شده است.
• وجود اتوکلاو و سینک‌های شستشو برای استریل کردن تجهیزات الزامی است.
• دیوارها و کف‌ها باید از جنس مقاوم به مواد شیمیایی و قابل شستشو باشند.
12. فضای اداری و گزارش‌نویسی:
• متراژ: 10 تا 15 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این فضا باید به سیستم‌های کامپیوتری و نرم‌افزارهای مدیریت داده‌های آزمایشگاهی مجهز باشد.
• فضای کافی برای مستندسازی، تهیه گزارش‌ها و ثبت نتایج آزمایش‌ها باید فراهم شود.
13. اتاق کارکنان (استراحت و تجهیزات حفاظتی):
• متراژ: 10 تا 15 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این فضا برای استراحت کارکنان و نگهداری تجهیزات حفاظتی طراحی شده است.
• کمدهای ایمنی برای نگهداری لباس‌های محافظتی و تجهیزات ایمنی الزامی است.
14. سرویس بهداشتی و دوش اضطراری:
• متراژ: 6 تا 8 متر مربع.
• ضوابط طراحی:
• این فضا باید به دوش اضطراری و چشم‌شور برای برخورد با مواد آلوده مجهز باشد.
• سیستم‌های شستشوی اضطراری باید در نقاط کلیدی آزمایشگاه قرار داده شوند.
ضوابط عمومی طراحی آزمایشگاه‌های تشخیص طبی:
1. سیستم تهویه و کنترل دما: • استفاده از سیستم‌های تهویه قوی با فیلترهای HEPA برای جلوگیری از انتشار آلودگی‌های هوا و کنترل دمای فضاهای حساس الزامی است.
2. کفپوش و دیوارپوش: • کفپوش‌ها و دیوارپوش‌ها باید ضد آب، مقاوم به مواد شیمیایی و قابل شستشو باشند تا از تراکم آلودگی‌ها جلوگیری شود.
3. نورپردازی: • استفاده از نور طبیعی و مصنوعی با شدت مناسب برای افزایش دقت در انجام آزمایش‌ها ضروری است.
4. ایمنی و تجهیزات حفاظتی: • تجهیزات ایمنی مانند دوش اضطراری، چشم‌شور، کپسول‌های آتش‌نشانی و لباس‌های محافظتی باید در نقاط کلیدی آزمایشگاه قرار داشته باشند.
5. کنترل عفونت و آلودگی: • طراحی مسیرهای جداگانه برای نمونه‌های تمیز و آلوده، همچنین استفاده از سینک‌ها و تجهیزات استریل‌کننده، الزامی است. • فضایی برای دفع ضایعات بیولوژیکی و شیمیایی باید به‌صورت ایمن و کنترل‌شده فراهم شود.
6. دسترسی و ارتباطات: • طراحی فضاها باید به گونه‌ای باشد که دسترسی سریع و آسان بین بخش‌های مختلف آزمایشگاه و ارتباط بین آن‌ها بهینه باشد تا از تراکم و تأخیر جلوگیری شود. این اصول و ضوابط برای افزایش کارایی، ایمنی و دقت در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی طراحی شده‌اند و به استانداردهای بین‌المللی در حوزه بهداشت و ایمنی پایند هستند.